İdari Yargıda Yargılamanın Yenilenmesi - İYUK m.53 ve 55

YARGILAMANIN YENİLENMESİ

Danıştay ile bölge idare, idare ve vergi mahkemelerinden verilen kararlar hakkında, aşağıda yazılı sebepler dolayısıyla yargılamanın yenilenmesi istenebilir. 

• Zorlayıcı sebepler dolayısıyla veya lehine karar verilen tarafın eyleminden doğan bir sebeple elde edilemeyen bir belgenin kararın verilmesinden sonra ele geçirilmiş olması,
• Karara esas olarak alınan belgenin, 
• sahteliğine hükmedilmiş veya 
• sahte olduğu mahkeme veya resmi bir makam huzurunda ikrar olunmuş veya 
• sahtelik hakkındaki hüküm karardan evvel verilmiş olup da, yargılamanın yenilenmesini isteyen kimsenin karar zamanında bundan haberi bulunmamış olması, 
• Karara esas olarak alınan bir ilam hükmünün, kesinleşen bir mahkeme kararıyla bozularak ortadan kalkması, 
• Bilirkişinin kasıtla gerçeğe aykırı beyanda bulunduğunun mahkeme kararıyla belirlenmesi,
• Lehine karar verilen tarafın, karara etkisi olan bir hile kullanmış olması, 
• Vekil veya kanuni temsilci olmayan kimseler ile davanın görülüp karara bağlanmış bulunması,
• Çekinmeye mecbur olan başkan, üye veya hakimin katılmasıyla karar verilmiş olması, 
• Tarafları, konusu ve sebebi aynı olan bir dava hakkında verilen karara aykırı yeni bir kararın verilmesine neden olabilecek kanuni bir dayanak yokken, aynı mahkeme yahut başka bir mahkeme tarafından önceki ilamın hükmüne aykırı bir karar verilmiş bulunması.
• Hükmün, İnsan Haklarını ve Ana Hürriyetleri Korumaya Dair Sözleşmenin veya eki protokollerin ihlâli suretiyle verildiğinin, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin kesinleşmiş kararıyla tespit edilmiş olması.

Yargılamanın yenilenmesi istekleri esas kararı vermiş olan mahkemece karara bağlanır.

Yargılamanın yenilenmesi süresi, 

• çelişik mahkeme kararları için on yıl, 
• Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi kararının kesinleştiği tarihten itibaren bir yıl ve 
• diğer sebepler için altmış gündür. 

Bu süreler, dayanılan sebebin istemde bulunan yönünden gerçekleştiği tarihi izleyen günden başlatılarak hesaplanır.

YARGILAMANIN YENİLENMESİ USÛLÜ

İsteğin ilişkin olduğu konu, diğer bir daire veya mahkemenin görevine girmiş ise karar bu daire veya mahkemece verilir.

Karşı tarafın savunması alındıktan sonra istekler incelenir ve kanunda yazılı sebepler varsa davaya yeniden bakılarak karar verilir. 

Yargılamanın yenilenmesi istemleri, kanunda yazılı sebeplere dayanmıyor ise, istemin reddine karar verilir.

Yargılamanın yenilenmesi istemlerinde duruşma yapılması, görevli daire veya mahkemenin kararına bağlıdır.

İdari Yargıda Temyiz - İYUK m.46-51

TEMYİZ

• Danıştay dava dairelerinin nihai kararları ile 
• bölge idare mahkemelerinin AŞAĞIDA SAYILANLAR hakkında verdikleri kararlar, 
• başka kanunlarda aksine hüküm bulunsa dahi Danıştayda, 

kararın tebliğinden itibaren otuz gün içinde temyiz edilebilir:

• Düzenleyici işlemlere karşı açılan iptal davaları.
• Konusu yüz bin Türk lirasını aşan vergi davaları, tam yargı davaları ve idari işlemler hakkında açılan davalar.
• Belli bir meslekten, kamu görevinden veya öğrencilik statüsünden çıkarılma sonucunu doğuran işlemlere karşı açılan iptal davaları.
• Belli bir ticari faaliyetin icrasını süresiz veya otuz gün yahut daha uzun süreyle engelleyen işlemlere karşı açılan iptal davaları.
• Müşterek kararnameyle yapılan atama, naklen atama ve görevden alma işlemleri ile daire başkanı ve daha üst düzey kamu görevlilerinin atama, naklen atama ve görevden alma işlemleri hakkında açılan iptal davaları.
• İmar planları, parselasyon işlemlerinden kaynaklanan davalar.
• Tabiat Varlıklarını Koruma Merkez Komisyonu ve Kültür Varlıklarını Koruma Yüksek Kurulunca itiraz üzerine verilen kararlar ile Boğaziçi Kanununun uygulanmasından doğan davalar.
• Maden, taş ocakları, orman, jeotermal kaynaklar ve doğal mineralli sular ile ilgili mevzuatın uygulanmasına ilişkin işlemlere karşı açılan davalar.
• Ülke çapında uygulanan öğrenim ya da bir meslek veya sanatın icrası veyahut kamu hizmetine giriş amacıyla yapılan sınavlar hakkında açılan davalar.
• Liman, kruvaziyer limanı, yat limanı, marina, iskele, rıhtım, akaryakıt ve sıvılaştırılmış petrol gazı boru hattı gibi kıyı tesislerine işletme izni verilmesine ilişkin mevzuatın uygulanmasından doğan davalar.
• Bazı Yatırım ve Hizmetlerin Yap-İşlet-Devret Modeli Çerçevesinde Yaptırılması Hakkında Kanunun ve Yap-İşlet Modeli ile Elektrik Enerjisi Üretim Tesislerinin Kurulması ve İşletilmesi ile Enerji Satışının Düzenlenmesi Hakkında Kanunun uygulanmasından doğan davalar.
• Serbest Bölgeler Kanununun uygulanmasından doğan davalar.
• Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanununun uygulanmasından doğan davalar.
• Düzenleyici ve denetleyici kurullar tarafından görevli oldukları piyasa veya sektörle ilgili olarak alınan kararlara karşı açılan davalar.

İdari Yargıda İstinaf - İYUK m.45

İdare ve vergi mahkemelerinin kararlarına karşı, 

• başka kanunlarda farklı bir kanun yolu öngörülmüş olsa dahi, 
• mahkemenin bulunduğu yargı çevresindeki bölge idare mahkemesine, 
• kararın tebliğinden itibaren otuz gün içinde 

istinaf yoluna başvurulabilir. 

Ancak, konusu beş bin Türk lirasını geçmeyen vergi davaları, tam yargı davaları ve idari işlemlere karşı açılan iptal davaları hakkında idare ve vergi mahkemelerince verilen kararlar kesin olup, bunlara karşı istinaf yoluna başvurulamaz.

İstinaf, temyizin şekil ve usullerine tabidir. 

İstinaf başvurusuna konu olacak kararlara karşı yapılan kanun yolu başvurularında dilekçelerdeki hitap ve istekle bağlı kalınmaksızın dosyalar bölge idare mahkemesine gönderilir.

İSTİNAF BAŞVURUSUNUN REDDİ

Bölge idare mahkemesi, yaptığı inceleme sonunda ilk derece mahkemesi kararını hukuka uygun bulursa istinaf başvurusunun reddine karar verir. 

Karardaki maddi yanlışlıkların düzeltilmesi mümkün ise gerekli düzeltmeyi yaparak aynı kararı verir.

İSTİNAF BAŞVURUSUNUN KABULÜ

Bölge idare mahkemesi, ilk derece mahkemesi kararını hukuka uygun bulmadığı takdirde istinaf başvurusunun kabulü ile ilk derece mahkemesi kararının kaldırılmasına karar verir. 

Bu hâlde bölge idare mahkemesi işin esası hakkında yeniden bir karar verir. 

İnceleme sırasında ihtiyaç duyulması hâlinde kararı veren mahkeme veya başka bir yer idare ya da vergi mahkemesi istinabe olunabilir. İstinabe olunan mahkeme gerekli işlemleri öncelikle ve ivedilikle yerine getirir.

İLK İNCELEMEYE İLİŞKİN KARARLARIN İSTİNAF İNCELEMESİ

Bölge idare mahkemesi, ilk inceleme üzerine verilen kararlara karşı yapılan istinaf başvurusunu haklı bulduğu, 

• davaya görevsiz veya yetkisiz mahkeme yahut 
• reddedilmiş veya yasaklanmış hâkim tarafından bakılmış olması hâllerinde, 

istinaf başvurusunun kabulü ile ilk derece mahkemesi kararının kaldırılmasına karar vererek dosyayı ilgili mahkemeye gönderir.

Bölge idare mahkemesinin bu fıkra uyarınca verilen kararları kesindir.

Bölge idare mahkemelerinin temyize açık olmayan kararları kesindir. 

Bu kararlar, dosyayla birlikte kararı veren ilk derece mahkemesine gönderilir ve bu mahkemelerce yedi gün içinde tebliğe çıkarılır.

İstinaf başvurusuna konu edilen kararı veren ya da karara katılan hâkim, aynı davanın istinaf yoluyla bölge idare mahkemesince incelenmesinde bulunamaz.

İvedi yargılama usulüne tabi olan davalarda istinaf yoluna başvurulamaz.

İdari Yargıda Merci Tayini - İYUK m.44

Yetkili mahkemenin bir davaya bakmasına; 

• fiili veya hukuki bir engel çıktığı veya 
• iki mahkemenin yargı çevresi sınırlarında tereddüt edildiği veya 
• iki mahkemenin de aynı davaya bakmaya yetkili olduklarına karar verdikleri hallerde 

dava dosyaları, tarafların veya mahkemelerin istemi üzerine merci tayini için:

• Uyuşmazlığın aynı yargı çevresindeki mahkeme veya mahkemeler arasında çıkması halinde, o yargı çevresindeki bölge idare mahkemesine,
• Sair hallerde Danıştaya gönderilir.

Danıştay ve bölge idare mahkemesi görevli ve yetkili mahkemeyi kararlaştırır.

Danıştay ve bölge idare mahkemesinin bu konuda vereceği kararlar kesindir.

Yürütmenin Durdurulması - İYUK m.27 ve 52

İLK DERECE MAHKEMELERİNDE YD

Danıştayda veya idari mahkemelerde dava açılması dava edilen idari işlemin yürütülmesini durdurmaz.

Danıştay veya idari mahkemeler, 

• idari işlemin uygulanması halinde telafisi güç veya imkânsız zararların doğması ve 
• idari işlemin açıkça hukuka aykırı olması 

şartlarının birlikte gerçekleşmesi durumunda, 

• davalı idarenin savunması alındıktan veya 
• savunma süresi geçtikten sonra 

gerekçe göstererek yürütmenin durdurulmasına karar verebilirler. 

Uygulanmakla etkisi tükenecek olan idari işlemlerin yürütülmesi, savunma alındıktan sonra yeniden karar verilmek üzere, idarenin savunması alınmaksızın da durdurulabilir. 

Ancak, kamu görevlileri hakkında tesis edilen atama, naklen atama, görev ve unvan değişikliği, geçici veya sürekli görevlendirmelere ilişkin idari işlemler, uygulanmakla etkisi tükenecek olan idari işlemlerden sayılmaz.

Yürütmenin durdurulması kararlarında idari işlemin hangi gerekçelerle hukuka açıkça aykırı olduğu ve işlemin uygulanması halinde doğacak telafisi güç veya imkânsız zararların neler olduğunun belirtilmesi zorunludur. 

Sadece ilgili kanun hükmünün iptali istemiyle Anayasa Mahkemesine başvurulduğu gerekçesiyle yürütmenin durdurulması kararı verilemez.

Dava dilekçesi ve eklerinden yürütmenin durdurulması isteminin yerinde olmadığı anlaşılırsa, davalı idarenin savunması alınmaksızın istem reddedilebilir.

İdari Yargıda Karar ve Sonuçları - İYUK m.22-25 ve 28-30

DAVALARIN KARARA BAĞLANMA USÛLÜ

Konular aydınlandığında meseleler sırasıyla oya konulur ve karara bağlanır.

İlk incelemeye ilişkin sebeplerden biri ile veya yargılama usullerine ilişkin meselelerde azınlıkta kalanlar işin esası hakkında da oylarını kullanırlar. 

Azınlıkta kalanların görüşleri, kararların altına yazılır. 

KARARLARDA BULUNACAK HUSUSLAR

• Tarafların ve varsa vekillerinin veya temsilcilerinin ad ve soyadları yahut unvanları ve adresleri, 
• Davacının ileri sürdüğü olayların ve dayandığı hukuki sebeplerin özeti istem sonucu ile davalının savunmasının özeti,
• Danıştayda görülen davalarda tetkik hakimi ve savcının ad ve soyadları ile düşünceleri, 
• Duruşmalı davalarda duruşma yapılıp yapılmadığı, yapılmış ise hazır bulunan taraflar ve vekil veya temsilcilerinin ad ve soyadları, 
• Kararın dayandığı hukuki sebepler ile gerekçesi ve hüküm: tazminat davalarında hükmedilen tazminatın miktarı,
• Yargılama giderleri ve hangi tarafa yükletildiği,
• Kararın tarihi ve oybirliği ile mi, oyçokluğu ile mi verildiği,
• Kararı veren mahkeme başkan ve üyelerinin veya hakiminin ad ve soyadları ve imzaları ve varsa karşı oyları,
• Kararı veren dairenin veya mahkemenin adı ve dosyanın esas ve karar numarası.

KARARLARIN SONUÇLARI

Danıştay, bölge idare mahkemeleri, idare ve vergi mahkemelerinin esasa ve yürütmenin durdurulmasına ilişkin kararlarının icaplarına göre idare, gecikmeksizin işlem tesis etmeye veya eylemde bulunmaya mecburdur. Ayrıca konusu belli bir miktar paranın ödenmesini gerektiren davalarda hükmedilen miktar ile her türlü davalarda hükmedilen vekalet ücreti ve yargılama giderleri, davalı idareye yazılı şekilde bildirilen banka hesap numarasına yatırılır.

Bu süre hiçbir şekilde kararın idareye tebliğinden başlayarak otuz günü geçemez. 

Bu süre içinde  davacıya ödeme yapılmaması halinde, genel hükümler dairesinde infaz ve icra olunur. Tazminat ve vergi davalarında idarece, mahkeme kararının tebliğ tarihi ile ödeme tarihi arasındaki süreye 6183 sayılı Kanundaki tecil faizi oranında hesaplanacak faiz ödenir. 

Ancak mahkeme kararının davacıya tebliği ile banka hesap numarasının idareye bildirildiği tarih arasında geçecek süre için faiz işlemez.

TAZMİNAT DAVASI

Danıştay, bölge idare mahkemeleri, idare ve vergi mahkemeleri kararlarına göre işlem tesis edilmeyen veya eylemde bulunulmayan hallerde idare aleyhine Danıştay ve ilgili idari mahkemede maddi ve manevi tazminat davası açılabilir.

Mahkeme kararlarının süresi içinde kamu görevlilerince yerine getirilmemesi hâlinde tazminat davası ancak ilgili idare aleyhine açılabilir.

AÇIKLAMA

Danıştay, bölge idare mahkemeleri, idare ve vergi mahkemelerince verilen kararlar 

• yeterince açık değilse, yahut 
• birbirine aykırı hüküm fıkralarını taşıyorsa, 

taraflardan her biri kararın açıklanmasını veya aykırılığın giderilmesini isteyebilir.

Açıklama dilekçeleri karşı taraf sayısından bir nüsha fazla verilir. 

Kararı vermiş olan daire veya mahkeme işi inceler ve gerek görürse dilekçenin bir örneğini, belirleyeceği süre içinde cevap vermek üzere, karşı tarafa tebliğ eder, cevap iki nüsha olarak verilir. 

Bunlardan biri, açıklama veya aykırılığın kaldırılmasını isteyen tarafa gönderilir. 

Görevli daire veya mahkemenin bu husustaki kararı, taraflara tebliğ olunur.

Açıklama veya aykırılığın kaldırılması, kararın yerine getirilmesine kadar istenebilir.

YANLIŞLIKLARIN DÜZELTİLMESİ

• İki tarafın adı ve soyadı ile sıfatı ve 
• iddiaları sonucuna ilişkin yanlışlıklar ile 
• hüküm fıkrasındaki hesap yanlışlıklarının düzeltilmesi de istenebilir. 

Açıklama hükümleri, bu istekler hakkında da uygulanır. (İsteme ilişkin süre kısıtı hariç.)

Yanlışlıkların düzeltilmesine karar verilirse, düzeltme ilamın altına yazılır.

Sonradan Sunulan Belgeler ve Taraflarda Değişiklik - İYUK m.21 ve 26

SONRADAN SUNULAN BELGELERİN KABULÜ VE TEBLİĞİ

Dilekçeler ve savunmalarla birlikte verilmeyen belgeler, bunların vaktinde ibraz edilmelerine imkan bulunmadığına mahkemece kanaat getirilirse, kabul ve diğer tarafa tebliğ edilir. 

Bu belgeler duruşmada ibraz edilir ve diğer taraf cevabını hemen verebileceğini beyan eder veya cevap vermeye lüzum görmezse, ayrıca tebliğ edilmez.

TARAFLARIN KİŞİLİK VE NİTELİĞİNDE DEĞİŞİKLİK

Dava esnasında ölüm veya herhangi bir sebeple tarafların kişilik veya niteliğinde değişiklik olursa, davayı takip hakkı kendisine geçenin başvurmasına kadar;

• gerçek kişilerden olan tarafın ölümü halinde, 
• idarenin mirasçılar aleyhine takibi yenilemesine kadar 
• dosyanın işlemden kaldırılmasına ilgili mahkemece karar verilir. 

Dört ay içinde yenileme dilekçesi verilmemiş ise, varsa yürütmenin durdurulması kararı kendiliğinden hükümsüz kalır.

Yalnız öleni ilgilendiren davalara ait dilekçeler iptal edilir.

DAVACININ GÖSTERDİĞİ ADRESE TEBLİGAT YAPILAMAMASI HALİNDE,
yeni adresin bildirilmesine kadar

• dava dosyası işlemden kaldırılır ve 
• varsa yürütmenin durdurulması kararı kendiliğinden hükümsüz kalır. 

Dosyanın işlemden kaldırıldığı tarihten başlayarak bir yıl içinde yeni adres bildirilmek suretiyle yeniden işleme konulması istenmediği takdirde, davanın açılmamış sayılmasına karar verilir.

Dosyaların işlemden kaldırılmasına ve davanın açılmamış sayılmasına dair kararlar diğer tarafa tebliğ edilir. 

İdari Dava Dosyalarının İncelenmesi ve İvedi Yargılama - İYUK m.20-20/A-20/B

DOSYALARIN İNCELENMESİ

Danıştay, bölge idare mahkemeleri ile idare ve vergi mahkemeleri, bakmakta oldukları davalara ait her türlü incelemeyi kendiliğinden yapar. 

Mahkemeler belirlenen süre içinde lüzum gördükleri evrakın gönderilmesini ve her türlü bilgilerin verilmesini taraflardan ve ilgili diğer yerlerden isteyebilirler. 

Bu husustaki kararların, ilgililerce, süresi içinde yerine getirilmesi mecburidir. Haklı sebeplerin bulunması halinde bu süre, bir defaya mahsus olmak üzere uzatılabilir.

ARA KARARLAR

Taraflardan biri ara kararının icaplarını yerine getirmediği takdirde, bu durumun verilecek karar üzerindeki etkisi mahkemece önceden takdir edilir ve ara kararında bu husus ayrıca belirtilir.

Ancak, istenen bilgi ve belgeler; 

• Devletin güvenliğine veya yüksek menfaatlerine veya 
• Devletin güvenliği ve yüksek menfaatleriyle birlikte yabancı devletlere de ilişkin ise, 

Başbakan veya ilgili bakan, gerekçesini bildirmek suretiyle, söz konusu bilgi ve belgeleri vermeyebilir. 

Verilmeyen bilgi ve belgelere dayanılarak ileri sürülen savunmaya göre karar verilemez. 

ÖNCELİKLİ İŞLER VE DİĞER DOSYALAR

Danıştay, bölge idare, idare ve vergi mahkemelerinde dosyalar, 

• bu Kanun ve diğer kanunlarda belirtilen öncelik veya ivedilik durumları ile Danıştay için Başkanlar Kurulunca; 
• diğer mahkemeler için Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulunca 
• konu itibariyle tespit edilip 
• Resmi Gazete'de ilan edilecek öncelikli işler 

göz önünde bulundurulmak suretiyle geliş tarihlerine göre incelenir ve tekemmül ettikleri sıra dahilinde bir karara bağlanır.

Bunların dışında kalan dosyalar ise tekemmül ettikleri sıraya göre ve tekemmül tarihinden itibaren en geç altı ay içinde sonuçlandırılır.

İVEDİ YARGILAMA USULÜ

İvedi yargılama usulüne tabi işlemler:

1. İhale işlemleri. (İhaleden yasaklama kararları hariç)
2. Acele kamulaştırma işlemleri.
3. Özelleştirme Yüksek Kurulu kararları.
4. Turizmi Teşvik Kanunu uyarınca yapılan satış, tahsis ve kiralama işlemleri.
5. Çevre Kanunu uyarınca, çevresel etki değerlendirmesi sonucu alınan kararlar. (idari yaptırım kararları hariç)
6. Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun uyarınca alınan Bakanlar Kurulu kararları.

İvedi yargılama usulünde:

a) Dava açma süresi otuz gündür.

b) İdareye başvuru hükümleri uygulanmaz.

c) Yedi gün içinde ilk inceleme yapılır ve dava dilekçesi ile ekleri tebliğe çıkarılır.

d) Savunma süresi dava dilekçesinin tebliğinden itibaren on beş gün olup, bu süre bir defaya mahsus olmak üzere en fazla on beş gün uzatılabilir. 

Savunmanın verilmesi veya savunma verme süresinin geçmesiyle dosya tekemmül etmiş sayılır.

Yürütmenin durdurulması talebine ilişkin olarak verilecek kararlara itiraz edilemez.

f) Bu davalar dosyanın tekemmülünden itibaren en geç bir ay içinde karara bağlanır. 

Ara kararı verilmesi, keşif, bilirkişi incelemesi ya da duruşma yapılması gibi işlemler ivedilikle sonuçlandırılır.

g) Verilen nihai kararlara karşı tebliğ tarihinden itibaren on beş gün içinde temyiz yoluna başvurulabilir.

h) Temyiz dilekçeleri üç gün içinde incelenir ve tebliğe çıkarılır.

ı) Temyiz dilekçelerine cevap verme süresi on beş gündür.

i) Danıştay evrak üzerinde yaptığı inceleme sonunda, 

• maddi vakıalar hakkında edinilen bilgiyi yeterli görürse veya 
• temyiz sadece hukuki noktalara ilişkin ise yahut 
• temyiz olunan karardaki maddi yanlışlıkların düzeltilmesi mümkün ise 

işin esası hakkında karar verir.

Aksi hâlde gerekli inceleme ve tahkikatı kendisi yaparak esas hakkında yeniden karar verir. 

Ancak, ilk inceleme üzerine verilen kararlara karşı yapılan temyizi haklı bulduğu hâllerde kararı bozmakla birlikte dosyayı geri gönderir. 

Temyiz üzerine verilen kararlar kesindir.

j) Temyiz istemi en geç iki ay içinde karara bağlanır. Karar en geç bir ay içinde tebliğe çıkarılır.

MERKEZİ VE ORTAK SINAVLARA İLİŞKİN USÛL

Millî Eğitim Bakanlığı ile Ölçme, Seçme ve Yerleştirme Merkezi tarafından yapılan 

• merkezî ve ortak sınavlar, 
• bu sınavlara ilişkin iş ve işlemler ile 
• sınav sonuçları hakkında açılan davalara ilişkin yargılama usulünde:

a) Dava açma süresi on gündür.

b) İdareye başvuru hükümleri uygulanmaz.

c) Yedi gün içinde ilk inceleme yapılır ve dava dilekçesi ile ekleri tebliğe çıkarılır.

ç) Savunma süresi dava dilekçesinin tebliğinden itibaren üç gün olup, bu süre bir defaya mahsus olmak üzere en fazla üç gün uzatılabilir. 

Savunmanın verilmesi veya savunma verme süresinin geçmesiyle dosya tekemmül etmiş sayılır.

Yürütmenin durdurulması talebine ilişkin olarak verilecek kararlara itiraz edilemez.

e) Bu davalar dosyanın tekemmülünden itibaren en geç on beş gün içinde karara bağlanır. 

Ara kararı verilmesi, keşif, bilirkişi incelemesi ya da duruşma yapılması gibi işlemler ivedilikle sonuçlandırılır.

f) Verilen nihai kararlara karşı tebliğ tarihinden itibaren beş gün içinde temyiz yoluna başvurulabilir.

g) Temyiz dilekçeleri üç gün içinde incelenir ve tebliğe çıkarılır.

ğ) Temyiz dilekçelerine cevap verme süresi beş gündür.

i) Danıştay evrak üzerinde yaptığı inceleme sonunda, 

• maddi vakıalar hakkında edinilen bilgiyi yeterli görürse veya 
• temyiz sadece hukuki noktalara ilişkin ise yahut 
• temyiz olunan karardaki maddi yanlışlıkların düzeltilmesi mümkün ise 

işin esası hakkında karar verir.

Ancak, ilk inceleme üzerine verilen kararlara karşı yapılan temyizi haklı bulduğu hâllerde kararı bozmakla birlikte dosyayı geri gönderir. 

Temyiz üzerine verilen kararlar kesindir.

ı) Temyiz istemi en geç on beş gün içinde karara bağlanır. Karar en geç yedi gün içinde tebliğe çıkarılır.

Bu davalarda verilen yürütmenin durdurulması ve iptal kararları, söz konusu sınava katılan kişilerin lehine sonuç doğuracak şekilde uygulanır.

İdari Yargılamada Duruşma - İYUK m.17-19

İLK DERECE MAHKEMESİNDE DURUŞMA

Danıştay ile idare ve vergi mahkemelerinde açılan;

• iptal ve 
• yirmibeşbin Türk Lirasını aşan tam yargı davaları ile 
• tarh edilen vergi, resim ve harçlarla benzeri mali yükümler ve bunların zam ve cezaları toplamı yirmibeşbin Türk Lirasını aşan vergi davalarında, 

taraflardan birinin isteği üzerine duruşma yapılır. - Duruşma yapılması zorunludur.

TEMYİZ VE İSTİNAFDA DURUŞMA

• Tarafların istemine ve 
• Danıştay veya ilgili bölge idare mahkemesi kararına bağlıdır. - Duruşma yapılması ihtiyaridir.

Duruşma talebi, dava dilekçesi ile cevap ve savunmalarda yapılabilir.

Danıştay, mahkeme ve hakim kendiliğinden duruşma yapılmasına karar verebilir. - Her zaman.

Duruşma davetiyeleri duruşma gününden en az otuz gün önce taraflara gönderilir. - Davetiyelerin 30 gün önce gönderilmesi gerekir, tebliğ edilmiş olması değil.

DURUŞMALARA İLİŞKİN İLKELER

Duruşmalar açık olarak yapılır.

Genel ahlakın veya kamu güvenliğinin gerekli kıldığı hallerde, görevli daire veya mahkemenin kararı ile, duruşmanın bir kısmı veya tamamı gizli olarak yapılır.

Duruşmaları başkan yönetir.

Duruşmalarda taraflara ikişer defa söz verilir.

• Taraflardan yalnız biri gelirse onun açıklamaları dinlenir; 
• hiç biri gelmezse duruşma açılmaz, inceleme evrak üzerinde yapılır. 

DANIŞTAYDA GÖRÜLEN DAVALARIN DURUŞMALARINDA savcının bulunması şarttır. 

Taraflar dinlendikten sonra savcı yazılı düşüncesini açıklar.

Bundan sonra taraflara son olarak ne diyecekleri sorulur ve duruşmaya son verilir.

Duruşmalı işlerde savcılar;

• keşif, bilirkişi incelemesi veya delil tespiti yapılmasını yahut 
• işlem dosyasının getirtilmesini istedikleri takdirde, 
• bu istekleri görevli daire veya kurul tarafından kabul edilmezse, 

işin esası hakkında ayrıca yazılı olarak düşünce bildirirler.

DURUŞMALI İŞLERDE KARAR VERİLMESİ

Duruşma yapıldıktan sonra en geç onbeş gün içinde karar verilir. - Bu karar esasa ilişkin olabileceği gibi, ara kararı niteliğinde de olabilir.

Ara kararı verilen hallerde, bu kararın yerine getirilmesi üzerine, dosyalar öncelikle incelenir.

İdari Dava Dilekçelerinde İlk İnceleme ve Tebligat - İYUK m.14-16

İLK İNCELEME

Dilekçeler, 

1. Görev ve yetki,
2. İdari merci tecavüzü,
3. Ehliyet, 
4. İdari davaya konu olacak kesin ve yürütülmesi gereken bir işlem olup olmadığı, 
5. Süre aşımı,
6. Husumet, 
7. 3 ve 5 inci maddelere uygun olup olmadıkları,

yönlerinden sırasıyla incelenir. (Tetkik hakimi, mahkeme başkanı veya bir üye tarafından)

Dilekçeler bu yönlerden kanuna aykırı görülürse durum; görevli daire veya mahkemeye bir rapor ile bildirilir. Tek hakimle çözümlenecek dava dilekçeleri için rapor düzenlenmez ve aşağıdaki hükümler ilgili hakim tarafından uygulanır. 

Yapılacak inceleme ve yapılacak işlemler dilekçenin alındığı tarihten itibaren en geç onbeş gün içinde sonuçlandırılır.

İlk incelemeyi yapanlar, bu noktalardan kanuna aykırılık görmezler veya daire veya mahkeme tarafından ilk inceleme raporu yerinde görülmezse, tebligat işlemi yapılır. 

Yukarıdaki hususların ilk incelemeden sonra tespit edilmesi halinde de davanın her safhasında aşağıdaki hükümler uygulama alanı bulur.

İLK İNCELEME ÜZERİNE VERİLECEK KARARLAR

Danıştay veya idare ve vergi mahkemelerince yukarıda yazılı hususlarda kanuna aykırılık görülürse, 

• Adli ve askeri yargının görevli olduğu konularda açılan davaların reddine; 
• İdari yargının görevli olduğu konularda ise görevli veya yetkili olmayan mahkemeye açılan davanın görev veya yetki yönünden reddedilerek dava dosyasının görevli veya yetkili mahkemeye gönderilmesine,
• Ehliyetsizlik, idari işlemin kesin ve yürütülmesi olmaması ve dava açma süresinin geçirilmesi hallerinde davanın reddine,
• Davanın hasım gösterilmeden veya yanlış hasım gösterilerek açılması halinde, dava dilekçesinin tespit edilecek gerçek hasma tebliğine,
• Dilekçelerin şekli eksiklikleri varsa, 3 ve 5 inci maddelere uygun şekilde yeniden düzenlenmek veya noksanları tamamlanmak yahut ehliyetli olan şahsın avukat olmayan vekili tarafından dava açılmış ise otuzgün içinde bizzat veya bir avukat vasıtasıyla dava açılmak üzere dilekçelerin reddine,
• Dilekçelerin 3 ncü maddeye uygun olmamaları dolayısıyla reddi halinde yeni dilekçeler için ayrıca harç alınmaz.
• Dilekçenin reddedilmesi üzerine, yeniden verilen dilekçelerde aynı yanlışlıklar yapıldığı takdirde dava reddedilir.
• İdareye başvuru yapılması gerekirken yapılmadan dava açılmış ise dilekçelerin görevli idare merciine tevdiine, karar verilir.
• Dilekçelerin görevli mercie tevdii halinde, Danıştaya veya ilgili mahkemeye başvurma tarihi, merciine başvurma tarihi olarak kabul edilir. 

İdari yargının görevli olduğu konularda davanın görev ve yetki yönünden reddine ilişkin kararlarla, gerçek hasma tebliğ ve dilekçe red kararları dışında, ilgisine göre istinaf ya da temyiz yoluna başvurulabilir.

TEBLİGAT VE CEVAP VERME

Normalde davacı davalının ikinci savunmasına cevap veremez. Ancak, davalının ikinci savunmasında, davacının cevaplandırmasını gerektiren hususlar bulunduğu, davanın görülmesi sırasında anlaşılırsa, davacıya cevap vermesi için bir süre verilir.

Taraflar, yapılacak tebliğlere karşı, tebliğ tarihinden itibaren otuz gün içinde cevap verebilirler. 

Bu süre, ancak haklı sebeplerin bulunması halinde, taraflardan birinin isteği üzerine görevli mahkeme kararı ile otuz günü geçmemek ve bir defaya mahsus olmak üzere uzatılabilir. 

Sürenin geçmesinden sonra yapılan uzatma talepleri kabul edilmez. 

ISLAH

Taraflar, sürenin geçmesinden sonra verecekleri savunmalara veya ikinci dilekçelere dayanarak hak iddia edemezler.

Ancak, tam yargı davalarında dava dilekçesinde belirtilen miktar, 

• süre veya diğer usul kuralları gözetilmeksizin 
• nihai karar verilinceye kadar, 
• harcı ödenmek suretiyle 
• bir defaya mahsus olmak üzere 

artırılabilir ve miktarın artırılmasına ilişkin dilekçe otuz gün içinde cevap verilmek üzere karşı tarafa tebliğ edilir.

İDARENİN SAVUNMAYA İŞLEM DOSYASINI EKLEMESİ

Davalara ilişkin işlem dosyalarının aslı veya onaylı örneği idarenin savunması ile birlikte, Danıştay veya ilgili mahkeme başkanlığına gönderilir.

Danıştayda ilk derece mahkemesi sıfatıyla görülen davalarda; 

Savcının esas hakkındaki yazılı düşüncesi taraflara tebliğ edilir. 

Taraflar, tebliğden itibaren on gün içinde görüşlerini yazılı olarak bildirebilirler.

İdari Davaların Açılmasında Süre - İYUK m.7-13

DAVA AÇMA SÜRESİ

Dava açma süresi, özel kanunlarında ayrı süre gösterilmeyen hallerde; 

• Danıştayda ve idare mahkemelerinde altmış ve 
• Vergi mahkemelerinde otuz gündür.

Bu süreler;

• İdari uyuşmazlıklarda; yazılı bildirimin yapıldığı,
• Vergi, resim ve harçlar ile benzeri mali yükümler ve bunların zam ve cezalarından doğan uyuşmazlıklarda: 
• Tahakkuku tahsile bağlı olan vergilerde tahsilatın; 
• tebliğ yapılan hallerde veya tebliğ yerine geçen işlemlerde tebliğin; 
• tevkif yoluyla alınan vergilerde istihkak sahiplerine ödemenin; 
• tescile bağlı vergilerde tescilin yapıldığı ve 
• idarenin dava açması gereken konularda ise ilgili merci veya komisyon kararının idareye geldiği; tarihi izleyen günden başlar. 

Adresleri belli olmayanlara özel kanunlarındaki hükümlere göre ilan yoluyla bildirim yapılan hallerde, özel kanununda aksine bir hüküm bulunmadıkça süre, son ilan tarihini izleyen günden itibaren onbeş gün sonra işlemeye başlar.

İlanı gereken düzenleyici işlemlerde dava süresi, ilan tarihini izleyen günden itibaren başlar.
Ancak bu işlemlerin uygulanması üzerine ilgililer, düzenleyici işlem veya uygulanan işlem yahut her ikisi aleyhine birden dava açabilirler.
Düzenleyici işlemin iptal edilmemiş olması bu düzenlemeye dayalı işlemin iptaline engel olmaz. 

SÜRELERLE İLGİLİ GENEL ESASLAR

Süreler, tebliğ, yayın veya ilan tarihini izleyen günden itibaren işlemeye başlar.

Tatil günleri sürelere dahildir. Şu kadarki, sürenin son günü tatil gününe rastlarsa, süre tatil gününü izleyen çalışma gününün bitimine kadar uzar.

Bu Kanunda yazılı sürelerin bitmesi çalışmaya ara verme zamanına rastlarsa bu süreler, ara vermenin sona erdiği günü izleyen tarihten itibaren yedi gün uzamış sayılır. 

ADLİ VE ASKERİ YARGI YERLERİNE BAŞVURU

Çözümlenmesi Danıştayın, idare ve vergi mahkemelerinin görevlerine girdiği halde, adli ve askeri yargı yerlerine açılmış bulunan davaların görev noktasından reddi halinde, bu husustaki kararların kesinleşmesini izleyen günden itibaren otuz gün içinde görevli mahkemede dava açılabilir. 

Görevsiz yargı merciine başvurma tarihi, Danıştaya, idare ve vergi mahkemelerine başvurma tarihi olarak kabul edilir.

Adli veya askeri yargı yerlerine açılan ve görevsizlik sebebiyle reddedilen davalarda, görevsizlik kararının kesinleşmesinden sonra birinci fıkrada yazılı otuz günlük süre geçirilmiş olsa dahi, idari dava açılması için öngörülen süre henüz dolmamış ise bu süre içinde idari dava açılabilir. 

İDARİ MAKAMLARIN SESSİZ KALMASI

İlgililer, haklarında idari davaya konu olabilecek bir işlem veya eylemin yapılması için idari makamlara başvurabilirler. - Burada henüz bir idari işlem bulunmamaktadır.

Altmış gün içinde bir cevap verilmezse istek reddedilmiş sayılır. 

İlgililer altmış günün bittiği tarihten itibaren dava açma süresi içinde, konusuna göre Danıştaya, idare ve vergi mahkemelerine dava açabilirler. 

Altmış günlük süre içinde idarece verilen cevap kesin değilse ilgili bu cevabı, isteminin reddi sayarak dava açabileceği gibi, kesin cevabı da bekleyebilir. 

Bu takdirde dava açma süresi işlemez. 

Ancak, bekleme süresi başvuru tarihinden itibaren altı ayı geçemez. 

Dava açılmaması veya davanın süreden reddi hallerinde, altmış günlük sürenin bitmesinden sonra yetkili idari makamlarca cevap verilirse, cevabın tebliğinden itibaren altmış gün içinde dava açabilirler. 

İŞLEME KARŞI ÖNCE İDAREYE BAŞVURU

İlgililer tarafından idari dava açılmadan önce, idari işlemin 

• kaldırılması, 
• geri alınması, 
• değiştirilmesi veya 
• yeni bir işlem yapılması 

üst makamdan, üst makam yoksa işlemi yapmış olan makamdan, idari dava açma süresi içinde istenebilir.  - Burada mevcut bir idari işlem bulunmaktadır.

Bu başvurma, işlemeye başlamış olan idari dava açma süresini durdurur. 

Altmış gün içinde bir cevap verilmezse istek reddedilmiş sayılır.

İsteğin reddedilmesi veya reddedilmiş sayılması halinde dava açma süresi yeniden işlemeye başlar ve başvurma tarihine kadar geçmiş süre de hesaba katılır.

İDARİ İŞLEM DOLAYISIYLA İPTAL VE TAM YARGI DAVASI

İlgililer haklarını ihlal eden bir idari işlem dolayısıyla Danıştaya ve idare ve vergi mahkemelerine; 

• doğrudan doğruya tam yargı davası veya iptal ve tam yargı davalarını birlikte açabilecekleri gibi 
• ilk önce iptal davası açarak bu davanın karara bağlanması üzerine, 
• bu husustaki kararın veya 
• kanun yollarına başvurulması halinde verilecek kararın tebliği veya 
• bir işlemin icrası sebebiyle doğan zararlardan dolayı icra tarihinden itibaren dava süresi içinde tam yargı davası açabilirler. 

Bu halde de ilgililerin idareye başvurma hakları saklıdır.

İDARİ EYLEM DOLAYISIYLA
İDAREYE ZORUNLU BAŞVURU + TAM YARGI DAVASI

İdari eylemlerden hakları ihlal edilmiş olanların idari dava açmadan önce, 

• bu eylemleri yazılı bildirim üzerine veya başka süretle öğrendikleri tarihten itibaren bir yıl ve 
• her halde eylem tarihinden itibaren beş yıl içinde ilgili idareye başvurarak haklarının yerine getirilmesini istemeleri gereklidir. 

Bu isteklerin kısmen veya tamamen reddi halinde, bu konudaki işlemin tebliğini izleyen günden itibaren veya istek hakkında altmış gün içinde cevap verilmediği takdirde bu sürenin bittiği tarihten itibaren, dava süresi içinde dava açılabilir.

Görevli olmayan adli ve askeri yargı mercilerine açılan tam yargı davasının görev yönünden reddi halinde sonradan idari yargı mercilerine açılacak davalarda, birinci fıkrada öngörülen idareye başvurma şartı aranmaz.

İdari Davalarda Harç ve Posta Ücreti - İYUK m.6

Herhangi bir sebeple harcı veya posta ücreti verilmeden veya eksik harç veya posta ücreti ile dava açılmış olması halinde; 

• otuz gün içinde harcın ve posta ücretinin verilmesi ve tamamlanması hususu 
• daire başkanı veya görevlendireceği tetkik hakimi, 
• mahkeme başkanı veya hakim tarafından 
• ilgiliye tebliğ olunur. 
• Tebligata rağmen gereği yerine getirilmediği takdirde bildirim aynı şekilde bir daha tekrarlanır. 

Harç veya posta ücreti süresi içinde verilmez veya tamamlanmazsa davanın açılmamış sayılmasına karar verilir ve davacıya tebliğ olunur.

Dava açıldıktan sonra posta ücretinde tebliğ işlemlerinin yapılmasını engelleyecek şekilde azalma olması halinde; 

• otuz gün içinde posta ücretinin tamamlanması 
• daire başkanı veya görevlendireceği tetkik hakimi, 
• mahkeme başkanı veya hakim tarafından 
• ilgiliye tebliğ olunur. 
• Tebligata rağmen gereği yerine getirilmediği takdirde bildirim aynı şekilde bir daha tekrarlanır. 

Posta ücreti süresi içinde tamamlanmazsa dosyanın işlemden kaldırılmasına karar verilir.

Bu kararın tebliği tarihinden başlayarak üç ay içinde, noksanı tamamlanmak suretiyle yeniden işleme konulması istenmediği takdirde davanın açılmamış sayılmasına karar verilir ve davacıya tebliğ olunur.

Yukarıda belirtilen tebligatlar re'sen genel bütçeden yapılır.

İdari Dava Açılması, Dilekçelerin Durumu - İYUK m.3-5

İDARİ DAVALARIN AÇILMASI

İdari davalar, Danıştay, idare mahkemesi ve vergi mahkemesi başkanlıklarına hitaben yazılmış İMZALI dilekçelerle açılır. - Bölge idare mahkemelerinin "ilk derece mahkemesi" sıfatıyla baktığı dava bulunmamaktadır.

Tüm dilekçelerde;

• Tarafların ve varsa vekillerinin veya temsilcilerinin ad ve soyadları veya unvanları ve adresleri ile gerçek kişilere ait Türkiye Cumhuriyeti kimlik numarası,
• Davanın konu ve sebepleri ile dayandığı deliller,
• Davaya konu olan idari işlemin yazılı bildirim tarihi bulunmalıdır.

Belirli bir miktarı ihtiva eden davalarda;

• Vergi, resim, harç, benzeri mali yükümler ve bunların zam ve cezalarına ilişkin davalarla tam yargı davalarında uyuşmazlık konusu miktar bulunmalıdır.

Vergi uyuşmazlıklarına ilişkin dilekçelerde;

• Vergi davalarında davanın ilgili bulunduğu verginin veya vergi cezasının nevi ve yılı, tebliğ edilen ihbarnamenin tarihi ve numarası ve varsa mükellef hesap numarası bulunmalıdır.

Dava konusu kararın ve belgelerin asılları veya örnekleri dava dilekçesine eklenir. Dilekçeler ile bunlara ekli evrakın örnekleri karşı taraf sayısından bir fazla olur. 

DİLEKÇELERİN VERİLECEĞİ YERLER

Dilekçeler ve savunmalar ile davalara ilişkin her türlü evrak,

• Danıştay veya ait olduğu mahkeme başkanlıklarına veya 
• bunlara gönderilmek üzere 
• idare veya vergi mahkemesi başkanlıklarına, 
• idare veya vergi mahkemesi bulunmayan yerlerde  
• büyükşehir belediyesi sınırları içerisinde kalıp kalmadığına bakılmaksızın asliye hukuk hakimliklerine veya 
• yabancı memleketlerde Türk konsolosluklarına verilebilir.

AYNI DİLEKÇE İLE DAVA AÇILMASI

Her idari işlem aleyhine ayrı ayrı dava açılır. 

• Ancak, aralarında maddi veya hukuki yönden bağlılık YA DA sebep-sonuç ilişkisi bulunan birden fazla işleme karşı bir dilekçe ile de dava açılabilir. 

Birden fazla şahsın müşterek dilekçe ile dava açabilmesi için davacıların hak veya menfaatlerinde iştirak bulunması VE davaya yol açan maddi olay veya hukuki sebeplerin aynı olması gerekir.

İdari Yargı Yetkisinin Sınırı - İYUK m.2

İdari yargı yetkisi, idari eylem ve işlemlerin HUKUKA UYGUNLUĞUNUN denetimi ile sınırlıdır.

İdari mahkemeler; 

• yerindelik denetimi yapamazlar, 
• yürütme görevinin kanunlarda gösterilen şekil ve esaslara uygun olarak yerine getirilmesini kısıtlayacak, 
• idari eylem ve işlem niteliğinde veya 
• idarenin takdir yetkisini kaldıracak biçimde yargı kararı veremezler.

Cumhurbaşkanının doğrudan doğruya yaptığı işlemler idari yargı denetimi dışındadır.

İdari Dava Türleri - İYUK m.2

İdari dava türleri şunlardır:

• İdari işlemler hakkında YETKİ, ŞEKİL, SEBEP, KONU ve MAKSAT yönlerinden biri ile hukuka aykırı olduklarından dolayı iptalleri için MENFAATLERİ ihlâl edilenler tarafından açılan İPTAL DAVALARI
• İdari eylemlerden dolayı KİŞİSEL HAKLARI doğrudan muhtel olanlar tarafından açılan TAM YARGI DAVALARI
• İdari işlemlerden dolayı KİŞİSEL HAKLARI doğrudan muhtel olanlar tarafından açılan TAM YARGI DAVALARI
• Kamu hizmetlerinden birinin yürütülmesi için yapılan her türlü İDARİ SÖZLEŞMELERDEN dolayı taraflar arasında çıkan uyuşmazlıklara ilişkin DAVALAR (Tahkim yolu öngörülen imtiyaz şartlaşma ve sözleşmelerinden doğan uyuşmazlıklar hariçtir.) - Ayrı bir dava türü olmaktan çok tam yargı davası niteliğindedir.

İdari Yargılama Usulünün Kapsam ve Niteliği - İYUK m.1

Danıştay, bölge idare mahkemeleri, idare mahkemeleri ve vergi mahkemelerinin görevine giren uyuşmazlıların çözümü 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanununda gösterilen usullere tabidir.

Danıştay, bölge idare mahkemeleri, idare mahkemeleri ve vergi mahkemelerinde yazılı yargılama usulü uygulanır ve inceleme evrak üzerinde yapılır.