Bisiklet binmeyi sevenler nezdinde hep bir hayıflanma sebebidir bu konu. Sık sık şu sorunun sorulduğuna şahitlik etmişimdir; "Türkiye'de neden gelişmiş ülkelerdeki gibi bisiklet yolları yok?".
Gerçekten hem halk sağlığının korunmasında hem de bireysel anlamda daha kaliteli bir yaşam sürülmesinde bisiklet sporu çok değerlidir. Vücudun hemen her bölgesinin çalışmasına vesile olan ve aynı zamanda bir ulaşım aracı olan bisiklete ne yazık ki ülkemizde hak ettiği değer verilmemiştir.
Yukarıdaki resimde Washington, DC örneğinde görüldüğü gibi, birçok gelişmiş ülke şehirlerinde bisiklet yolu haritaları hazırlanmış, neredeyse şehrin bir köşesinden diğerine bisikletle güvenli yolculuk mümkün kılınmıştır. Zira bu ülkelerde bisikletler için otoyollarda bağımsız şeritler çizilmiş ve çoğu yerde gidiş-geliş şeritleri birbirinden ayrılmıştır. Araba şeritlerinden biri bisikletlere ayrılmış ve böylece güvenli sürüş imkânı tanınmıştır.
Ülkemizde yapılagelenin aksine, bu ülkelerde bisiklet yollarına otomobil park etmesi mümkün değildir. Çünkü bisiklet yolları çoğunlukla kaldırım kenarı park alanlarından sonra çizilmiş ve otomobil sürücüleri tarafından bu şeritlerin işgal edilmesinin önüne geçilmiştir. Tabii burada planlı şehirleşmenin önemi de ortaya çıkmaktadır.
Her neyse, konumuza gelelim. Geçenlerde güzel bir gelişme oldu ve Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından hazırlanan Bisiklet Yolları Yönetmeliği 12 Aralık 2019 tarih ve 30976 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girdi.
Yönetmeliğin Amacı, bisikletin ulaşım, gezinti ve spor gibi amaçlarla kullanılabilmesini sağlamak üzere bisiklet yollarının ve bisiklet park istasyonlarının planlanması, projelendirilmesi ve yapımına ilişkin usul ve esasları belirlemektir. Bu Yönetmelik, yapılacak farklı türlerdeki bisiklet yollarının; birbirleriyle, taşıt yollarıyla, yaya kaldırımlarıyla ve ulaşım sistemleri ile bütünleşme ilkelerini kapsar.
Yönetmeliğin ikinci bölümünde bisiklet yollarının genel esasları belirlenmiş, ulaşım ihtiyacını güvenli bir şekilde karşılamak amacıyla, yerleşim yerlerini, ulaşım noktalarını, spor tesislerini ve yoğun olarak kullanılan kamu ve özel hizmet alanlarını birbirleriyle irtibatlandıran diğer ulaşım türleriyle entegre edilen bütünsel bir ağ şeklinde planlanacağı kurala bağlanmıştır.
Üçüncü bölümünde, bisiklet yollarının türleri, bunların projelendirme ve yapımına ilişkin kurallar belirlenmiştir. Dördüncü ve beşinci bölümünde, en az bisiklet şeritleri kadar önemli olan bisiklet park istasyonları ile bisiklet yollarının diğer ulaşım sistemlerine entegrasyonu düzenlenmiştir.
Yönetmelikteki bazı tanımları dikkatinize sunmak istiyorum:
- Bisiklet: Üzerinde bulunan insanın adale gücü ile pedal veya el ile tekerleği döndürülmek suretiyle hareket eden motorsuz taşıt, (Azami sürekli anma gücü 0,25 kilovatı geçmeyen, hızı en fazla 25 km/saat’e ulaştıktan sonra veya pedal çevrilmeye ara verildikten hemen sonra gücü tamamen kesilen elektrikli bisikletler de bu sınıfa dahildir.)
- Bisiklet köprüsü: Bisikletli sürüşüne uygun bir şekilde bisiklet yolu güzergahında doğal veya yapay bir engeli aşmayı veya kavşaklar dâhil bisiklet yolları arası bağlantıyı ve sürekliliği sağlayan köprü,
- Bisiklet otobanı: Bisikletin yaya geçidi, taşıt yolu, kavşak ve hemzemin geçitlerle kesintiye uğramaksızın kullanılabildiği, belirli yerler dışında giriş ve çıkışın yasaklandığı, istisnai hallerde kullanacak ambulans, itfaiye, emniyet ve jandarma vasıtaları hariç olmak üzere yaya ve motorlu araç trafiğine kapalı, iki yönde en az ikişer şeritli özel bisiklet yolu,
- Bisiklet park istasyonu: Bisikletlerin ulaşım ağı üzerinde veya civarında toplu ve güvenli olarak park amaçlı bırakılabilecekleri yeri veya ilgili idarelerin sorumluluğunda kiralık bisikletlerin işletilebileceği park yeri,
- Bisiklet parkuru: Motorlu taşıt trafiğine kapalı millet bahçesi, park ve rekreasyon alanları gibi yeşil alanlarda taşıt trafiğinden ayrı olarak bu Yönetmelikteki emniyet mesafeleri bırakılmadan yapılabilecek bisiklet şeridi,
- Bisiklet patikası: Yerleşim yeri dışında kalan imar planı bulunmayan kırsal alanlarda zemin işaretlemesi yapılmadan tesis edilen gezinti veya spor amaçlı bisiklet yolu,
- Bisiklet şeridi: Yol seviyesinde bisiklet kullanımı için özel olarak belirlenmiş ve yer işaretlemesi ile ayrılmış bisiklet yolu,
- Bisiklet yolu: Bisiklet sürüşüne ayrılan ve türleri bu Yönetmeliğin üçüncü bölümünde açıklanan, taşıt yolu ve yaya alanları ile kesişim noktaları hariç motorlu araç ve yaya trafiğine kapalı yolu,
- Kırsal bisiklet bandı: Yerleşimler arası uygulama imar planı bulunmayan yerlerde yapılabilecek bisiklet yolunu,
- Paylaşımlı bisiklet yolu: Taşıt yolu seviyesinde taşıtlar ile bisikletlilerin ortaklaşa kullanabileceği yol zemininde yapılan işaretleme ile belirlenmiş olan bisiklet yolu,
- TS 9826: Türk Standardları Enstitüsü tarafından yayımlanan Şehiriçi Yollar-Bisiklet Yolları standardı,
- TS 10839: Türk Standardları Enstitüsü tarafından yayımlanan Şehiriçi Yollar-Kavşaklarda Bisiklet Yolu Geçişleri Tasarım Kuralları standardı,
- TS 11782: Türk Standardları Enstitüsü tarafından yayımlanan Şehiriçi Yollar-Bisiklet Park Tesisleri Tasarım Kuralları standardı olarak tanımlanmıştır.